Doktor Radivoj Radić je redovni profesor na Filozofskom fakultetu Univerziteta u Beogradu i šef Katedre seminara za vizantologiju. Predaje i na Filozofskom fakultetu na Palama i gostujući je profesor na Bogoslovskom fakultetu u Beogradu. Učesnik je pedesetak naučnih skupova u zemlji i inostranstvu i objavio je preko 200 naučnih radova. Poslednjih godina dosta se bavi popularizacijom istorije, naročito vizantijskog perioda. U naučnim krugovima se smatra najboljim poznavaocem porodičnih odnosa u vizantijskom i srpskom srednjovekovnom periodu.
Povod za naš razgovor s njim je osamsto godina od krunisanja Stefana Prvovenčanog i izuzetna predusretljivost da specijalno za „Politiku” napiše posebni dodatak „Brakovi i deca Stefana Prvovenčanog” koji u četvrtak poklanjamo čitaocima.
Koje su najčešće zablude Srba kada je reč o našoj istoriji i poreklu?
Najrasprostranjeniji mit, koji u sebi sadrži i neke druge mitove i stereotipe, može se obuhvatiti sintagmom „Srbi narod najstariji”. To je neutemeljeno verovanje o neizmernoj starini srpskog roda koje nije zasnovano na naučnim argumentima nego na proizvoljnom i površnom tumačenju nekih istorijskih činjenica. Koreni ovog mita sežu u 19. vek i na neki način su povezani sa delovanjem onovremene srpske romantičarske istoriografije koja je na istoriju gledala kao na snažno sredstvo nacionalne propagande. Taj mit je naročito dobio na zamahu u vremenima sveopšte dezorijentacije koji su pratili raspad Jugoslavije krajem prošlog veka. Može se pomenuti i mit da je kralj Vukašin likvidirao cara Uroša, zasnovan na epskoj verziji naše povesnice, ali su ga ubedljivo opovrgli pioniri srpske kritičke istoriografije jednostavnim dokazom da je Vukašin poginuo na Marici 26. septembra 1371, dok se car Uroš upokojio 2. ili 4. decembra iste 1371. godine.
Kako se može objasniti pojava pseudoistorije u našoj sredini?
Kod nas je već poodavno počeo da prevladava jedan sasvim pogrešan društveni odnos prema istoriji kao nečemu što je samo po sebi „lako razumljivo”, što ne zahteva nekakva posebna znanja, čemu je svako vičan i čime svako može da se bavi. Takvo uverenje je proizvelo poplavu „istorijskih” knjiga čiji su autori ubeđeni da konačno donose pravu istinu, kolosalne, „kopernikanske” i epohalne zaključke, između ostalog, i o najstarijoj prošlosti srpskog naroda. Suštinske slabosti ove vrste pogleda jesu prenošenje naših shvatanja i posmatranja u davna vremena, upadljivo nepoznavanje unutrašnje kritike izvora, dovođenje u istu ravan izvora koji su savremeni događajima o kojima je reč i onih koji su nastali više vekova kasnije, očigledno i potpuno neznanje starih jezika (pre svega latinskog i grčkog, ali i staroslovenskog i drugih), ulaženje u istraživanja sa unapred određenim ciljem i u skladu sa tim „prilagođavanje” tumačenja izvornih podataka. Talas pseudoistorije koji nas je zapljusnuo nikako ne treba potcenjivati jer nam je već naneo veliku štetu. Međutim, ne treba ga ni precenjivati i ja ga vidim kao deo ovdašnjeg „novog folklora”, rame uz rame sa raznim rijaliti programima, turbo-folkom i vidovnjacima koji u posleponoćnim satima na raznim lokalnim televizijama „proriču” budućnost naivnim i lakovernim gledaocima. Sažeto rečeno, istoričari pišu za one koji hoće da znaju, a pseudoistoričari za one koji hoće da veruju.
Koji su najstariji podaci o prisustvu Srba na teritorijama na kojima danas žive?
Najstarije podatke o Srbima na Balkanskom poluostrvu donosi vizantijski car-pisac Konstantin Sedmi Porfirogenit u „Spisu o narodima” (sredina 10. veka), a odnose se na njihovo doseljavanje oko 630. godine. Ovaj spis je najvažniji izvor za istoriju mnogih evropskih naroda u ranom srednjem veku i kao takav uživa veliko poverenje u savremenoj medievistici. Vrednost i verodostojnost carevog spisa osporavaju pojedinci iz srpske i hrvatske sredine, koji po svaku cenu žele da negiraju tezu o doseljavanju na Balkan, prenebregavajući razloge nastanka, namenu i karakter Konstantinovog dela. Njihova metodološka pogreška ogleda se i u tome da od pedeset tri poglavlja čitaju i tumače samo onih osam koji se odnose na istoriju Srba i Hrvata, tako da ne sagledavaju celinu ovog istočnika.
Šta kaže istorijska nauka, otkuda i otkada su Albanci naši susedi?
Savremena istorijska nauka smatra da Albanci nisu direktni potomci Ilira, kako tvrde pojedini albanski naučnici; Iliri nestaju najkasnije u 3. stoleću, a Albanci se prvi put u istorijskim izvorima pominju u 11. veku (vizantijski istoričar Mihailo Atalijat, 1043. godine), što znači da između zjapi praznina od osam vekova. Grupa naših najuglednijih stručnjaka, akademika i naučnika svetskog glasa, pre tridesetak godina, jasno je pokazala da na teritoriji bivše SFRJ, što znači i na Kosovu, do kraja srednjeg veka uopšte nije bilo Albanaca. Kada je srednji vek u pitanju, odnosi Srba i Albanaca bili su intenzivniji uglavnom u 13. i 14. stoleću. Potpuno su besmislene tvrdnje pojedinih albanskih naučnika da su Nemanjići zapravo njihovo pleme Nimani, da su Stefan Dušan i Miloš Obilić bili Albanci, da su mnoge srpske svetinje deo njihove tradicije i istorije. Tugaljiva je činjenica, međutim, što u nekim zemljama iza takvih „projekata”, koji su zasnovani na notornim istorijskim falsifikatima, stoji država.
Kakva je srpska istorijska svest danas, imamo li je?
Dok jedni smatraju da je imamo u potpunoj punoći, drugi jadikuju da je uopšte nemamo i da otrgnuti od tla besciljno plutamo unaokolo. Istina je, kao što često biva, negde između ove dve krajnosti, ali ne obavezno na njihovoj aritmetičkoj sredini. Kada je istorija u pitanju, nisam siguran da prosečan Francuz, Španac ili Finac bolje zna svoju istoriju od prosečnog Srbina. Međutim, ne može se osporiti ni činjenica da su u novije vreme talas pseudoistorije i na njemu zasnovani pogrešni mitovi u najmanju ruku zamaglili istorijsku svest, uneli pravu pometnju i neku vrstu nacionalne dezorijentacije.
http://www.politika.rs/scc/clanak/389127/Istoricari-pisu-za-one-koji-hoce-da-znaju
Add Comment